Op International Film Festival Rotterdam 2015 draaide The Tribe. In deze film worden jongens in elkaar gerost, geslachtsdelen gelikt, meisjes geprostitueerd en ongeboren baby’s geaborteerd. Dit is echter lang niet zo opmerkelijk als het feit dat er in de hele film niet wordt gesproken. Althans, niet in spraak – wel in Oekraïense gebarentaal. De Oekraïense regisseur Myroslav Slaboshpytskiy besloot bovendien om zijn tweeëneenhalf uur durende film niet te ondertitelen. Daardoor wordt de kijker gedwongen om het verhaal – over een doveninstituut waar jongerenbendes de orde van de dag bepalen met het afpersen en prostitueren van hun medeleerlingen – deels zelf in te vullen.

Hoe boeiend dit alles ook klinkt, een deel van de critici kan geen chocola maken van het gewelddadige drama. The Tribe wordt beschreven als “radicaal nieuw“of juist als “clichématig en langdradig“. Maar goed, wat is een kwaliteitsoordeel nog waard in een wereld waarin Jonah Hill een Oscarnominatie op zak heeft?

Ik mailde met de doofstomme hoofdrolspeler, de Wit-Russische Yana Novikova (21), over hoe het is om met een prima horende regisseur aan een film te werken waarin niet gepraat wordt. Ik had graag even willen bellen, maar mijn Oekraïense gebarentaal is helaas niet goed genoeg om een degelijk gesprek te hebben.

VICE: Hoi Yana, je komt zelf uit Wit-Rusland. Hoe is het leven daar eigenlijk voor doofstomme mensen? Ik weet niet zoveel over Wit-Rusland.
Yana Novikova: Het is wel moeilijk. We worden niet altijd geaccepteerd en kunnen niet altijd doen wat we echt willen. Ik ben geboren in een klein dorpje bij Gomel en door een nitraatvergiftiging werd ik als twee weken oude baby al doof. Vervolgens kon ik niet naar de peuterschool, omdat we in het dorp geen speciale school voor doven hadden. Dus bleef ik elke dag thuis en ging ik maar tekenen. Mijn moeder dwong me daar ook enigszins toe, omdat ze graag een creatieve dochter wilde. Daarna ging ik naar een kostschool voor doven, waar ik pantomime beoefende.

Wat kun je in Wit-Rusland worden met pantomime?
De mogelijkheden na mijn afstuderen in 2010 waren best wel beperkt. Ik moest kiezen tussen een naaischool en een ingenieursschool. De meeste doven in Wit-Rusland gaan in een fabriek werken, om in ieder geval wat geld te verdienen.

Jij bent iets heel anders gaan doen, namelijk acteren.
Ja. Toen ik klein was zag ik voor het eerst Titanic en ik viel meteen voor Kate Winslet en voor de manier waarop ze acteerde. Toen ik later op de ingenieursschool zat raadde een vriendin me de film Angel You Are Beautifulaan. Toen ik die had gezien, wist ik helemaal zeker dat ik actrice wilde worden.

En uiteindelijk belandde je bij regisseur Myroslav van The Tribe. Hoe kwam dat?
Ik deed auditie bij een Oekraïens theater voor doven. Ik deed een paar dansjes en liet ze wat pantomime zien. Maar de Oekraïense jury wilde me niet hebben, ik denk omdat ik niet Oekraïens ben. Ik was daar nogal verontwaardigd over, want ik dacht: Zoek je nou talent of niet?

Dat is wel vreemd ja.
Ja, maar uiteindelijk werd ik opgemerkt door Myroslav, die me een rol aanbood in The Tribe. Hij zag wel een actrice in me.

Hoe was het om te werken met een goed horende regisseur? Myroslav spreekt zelf geen Oekraïense gebarentaal en hij had een doventolk op de set nodig.
Hij is een enorm serieus en professioneel persoon, die er geen doekjes om windt en altijd hardop zegt wat hij wil en hoe hij het voor zich ziet. De tolk, Anfisa, vertaalde dat dan voor mij en de andere acteurs. Myroslav kreeg het voor mekaar om tijdens de repetities alle emoties uit ons lichaam te persen.

Yana, op links, en haar eveneens naakte tegenspeler Grigory Fesenko op rechts.

Je moest ook meerdere naakt- en seksscènes doen. Dat lijkt me niet niks, voor een eerste film.
Tijdens Cannes vorig jaar zaten de zalen stampvol, en ik dacht alleen maar: oh mijn god, die seksscènes, die seksscènes. Ik moet er wel bij zeggen: ik begrijp nu veel beter waarom die scenes in de film zitten. Ze gaan namelijk helemaal niet over erotiek, maar over liefde en het ontdekken van je seksualiteit. In het begin begreep ik dat nog niet echt, maar ik begreep toen überhaupt nog niet zo veel van film en acteren. Hoe dan ook, het was wel even wennen. Ik ben ook op dieet gegaan en ging vaak naar de sportschool, omdat ik er natuurlijk wel goed uit wilde zien voor mijn eerste film.

Het meisje dat jij speelt prostitueert zichzelf en gaat door heftige periodes in haar leven. Wat vond je het moeilijkst om te spelen?
De abortusscène. Daar maakte ik me veel zorgen over, want het kostte me enorme moeite om me in mijn personage in te leven. Samen met Marina, die degene die de abortus uitvoert speelt, heb ik gerepeteerd in een echt ziekenhuis. Een dokter liet ons met een speciale pop zien hoe dat moet, een abortus uitvoeren. Toen we de scène uiteindelijk speelden, vond ik het allemaal zo heftig dat ik weigerde om me uit te kleden. Ik vond het echt heel verwarrend allemaal.

Yana tijdens de abortusscène.

Hoe heb je je er uiteindelijk toe gezet?
Myroslav stuurde me naar de bioscoop. Ik moest verplicht Blue is the Warmest Color zien [dat drie uur durende Franse arthouse-drama vol expliciete lesboscènes van twintig minuten]. Dat hielp enorm. Het veranderde de manier waarop ik naar expliciete scènes keek.

Ik las trouwens ook dat je het uitmaakte met je vriendje om deze rol te doen. Dat is nogal wat.
Het is het uiteindelijk allemaal waard geweest. Ik vind dat ik me tijdens het acteren beter kan uitdrukken dan in het echte leven. Acteren maakt het leven minder abstract, gek genoeg.

The Tribe was te zien op International Film Festival Rotterdam 2015 en vanaf 5 februari 2015 in de Nederlandse bioscopen.

Eerder gepubliceerd op VICE.